Trang sức tráng men là gì? Ưu và nhược điểm của trang sức tráng men

Là người yêu thích trang sức, chắc hẳn bạn đã từng bị “mê hoặc” bởi vẻ đẹp rực rỡ và độc đáo của trang sức tráng men. Với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực phụ kiện, Vua Hàng Hiệu sẽ cùng bạn khám phá những khái niệm cơ bản về loại trang sức đặc biệt này, để bạn có thể chọn được món đồ vừa đẹp vừa hợp gu nhé. 

Trang sức tráng men là gì?

Trang sức tráng men là cách gọi của một kỹ thuật chế tác trang sức đã xuất hiện từ rất lâu đời từ khoảng thế kỷ 13 trước Công nguyên. Kỹ thuật này được dùng trong nhiều nền văn minh cổ để tạo nên những món trang sức đẹp như tác phẩm nghệ thuật.

Tráng men là quá trình sử dụng bột thủy tinh màu có thể được làm từ cát thạch anh, oxit sắt, oxit kali, borax… được nung chảy ở nhiệt độ cao từ 1300 đến 1600°F và phủ lên bề mặt kim loại. Tùy vào mức nhiệt, lớp men sau khi nguội sẽ có màu sắc từ trong mờ đến đục hoàn toàn.

Nhiệt độ càng cao thì lớp men càng trong và mịn, ngược lại, nhiệt độ thấp hơn sẽ tạo ra màu sắc đậm và đục hơn phù hợp với những ai yêu thích sự cá tính và sắc màu trầm lắng.

Vì sao trang sức tráng men vẫn được ưa chuộng đến ngày nay?

Vì vẻ ngoài nổi bật, bắt mắt và rất “nghệ”, trang sức tráng men không chỉ đơn thuần là món đồ làm đẹp mà còn thể hiện sự tỉ mỉ, tinh tế của người thợ thủ công. Để làm ra được sản phẩm chất lượng, người thợ phải có tay nghề cao và kỹ năng điêu luyện, bởi mỗi kiểu tráng men khác nhau sẽ mang đến độ thẩm mỹ riêng biệt.

Và tất nhiên, trang sức được làm càng công phu thì giá trị càng cao cả về thẩm mỹ lẫn ý nghĩa nghệ thuật.

Khám phá lịch sử sống động của trang sức tráng men

Lịch sử của trang sức tráng men giống như một cuốn phim nhiều màu sắc, thể hiện sự phát triển của kỹ thuật thủ công, sự sáng tạo trong nghệ thuật và tầm quan trọng văn hóa của trang sức qua từng thời kỳ.

Thời kỳ Cổ đại

Từ rất sớm, người Ai Cập cổ đã dùng kỹ thuật tráng men để làm đẹp cho vòng cổ, vòng tay, bùa hộ mệnh và các đồ vật trong nghi lễ. Màu men phổ biến nhất là xanh lam tượng trưng cho thần linh và sự tái sinh.

Người Sumer và Akkad cũng biết cách phủ men lên các món trang sức, nhất là khi gắn kèm đá quý, thể hiện sự giàu sang và địa vị xã hội.

Thời Hy Lạp và La Mã cổ đại

Người Hy Lạp cổ đại yêu thích các họa tiết tự nhiên như hoa, lá, động vật… và thường sử dụng men để làm nổi bật chúng trên đồ trang sức.

Trong khi đó, người La Mã áp dụng kỹ thuật tráng men rộng rãi cho các món đồ cá nhân như ghim cài áo, nhẫn hay mặt dây chuyền.

Thời Trung cổ

Giai đoạn này, trang sức tráng men mang đậm phong cách tôn giáo, đặc biệt trong các thiết kế như thánh giá, huy hiệu. Màu men rực rỡ kết hợp với vàng tạo nên những món đồ vừa đẹp vừa thiêng liêng.

Thời kỳ Baroque và Rococo

Phong cách Baroque đưa trang sức tráng men lên một tầm cao mới lộng lẫy và xa hoa, thường đi cùng kim loại quý và đá quý.

Đến thời Rococo, thiết kế trở nên mềm mại, thanh lịch hơn, mang hơi hướng tự nhiên như hoa lá, động vật, kèm theo gam màu pastel nhẹ nhàng.

Thời kỳ Victoria

Trong thời đại Nữ hoàng Victoria, trang sức tráng men trở nên phổ biến hơn bao giờ hết từ thiết kế thủ công tinh xảo cho đến sản phẩm sản xuất hàng loạt. Các món như vòng cổ, trâm cài, mặt dây chuyền rất được ưa chuộng.

Thời kỳ Art Nouveau

René Lalique, một trong những nghệ nhân nổi bật của phong trào Art Nouveau, đã tạo ra những thiết kế tráng men mang tính nghệ thuật cao. Ông nổi tiếng với các món đồ như bình hoa, nữ trang, đồ trang trí kết hợp giữa thủy tinh và men.

Một kiệt tác nổi bật là trâm cài áo Dragonfly Woman Brooch hình ảnh một người phụ nữ với đôi cánh chuồn chuồn, thể hiện sự kết nối tinh tế giữa con người và thiên nhiên. Kỹ thuật plique-à-jour (men trong suốt như kính màu) giúp đôi cánh trông nhẹ nhàng và lung linh.

Từ thế kỷ 20 đến nay

Thời kỳ Art Deco đánh dấu sự lên ngôi của thiết kế hình học, hiện đại, với sự kết hợp giữa tráng men và đá quý như kim cương, ngọc lục bảo. Kỹ thuật guilloché khắc hoa văn tinh xảo và phủ men thường được dùng cho đồng hồ cao cấp và trang sức sang trọng.

Bước sang thế kỷ 21, trang sức tráng men vẫn tiếp tục được yêu thích, nhờ sự kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật truyền thống và công nghệ hiện đại.

Một ví dụ điển hình là những mặt dây chuyền hình trứng Fabergé lấy cảm hứng từ trứng phục sinh Hoàng gia Nga. Đây chính là biểu tượng cho vẻ đẹp vượt thời gian và sức hấp dẫn bền bỉ của trang sức tráng men trong lòng người yêu cái đẹp.

7 kỹ thuật tráng men phổ biến trong chế tác trang sức

Nếu bạn từng mê mẩn vẻ đẹp lung linh của trang sức tráng men, chắc chắn bạn sẽ tò mò về những kỹ thuật tạo nên chúng. Dưới đây là 7 phương pháp tráng men nổi bật mà các nghệ nhân thường sử dụng:

1. Cloisonné 

Cloisonné là kỹ thuật chế tác truyền thống và nổi bật nhất. Nghệ nhân dùng các sợi kim loại mảnh (thường là vàng, bạc hoặc đồng) uốn thành các hình hoa văn nhỏ, tạo thành các “vách ngăn” gọi là cloisons. Các ô trống này sau đó được đổ đầy men màu rồi nung ở nhiệt độ cao để tạo nên bề mặt sáng bóng.

Cloisonné nổi tiếng ở Trung Quốc và còn xuất hiện trong đồ trang sức cổ của Nhật Bản, Nga và châu Âu thậm chí được tìm thấy trong nhà thờ Saint Mark ở Venice.

2. Champlevé 

“Champlevé” có nghĩa là “mặt phẳng được khoét sâu”. Kỹ thuật này bắt đầu bằng việc chạm khắc hoặc dập nổi hoa văn lên bề mặt kim loại. Sau đó, các rãnh khắc sẽ được lấp đầy bằng bột men, rồi đem nung để tạo hiệu ứng nổi bật.

Khác với Cloisonné dùng vách kim loại tạo hình, Champlevé dùng chính mặt kim loại được khắc để tạo hình men.

3. Plique-à-jour 

Plique-à-jour là kỹ thuật men trong suốt, tạo cảm giác giống kính màu trong nhà thờ. Men được tráng lên các vách kim loại mảnh mà không có nền lót phía sau, nên sau khi nung, ánh sáng có thể xuyên qua như một cửa sổ kính nghệ thuật.

Thường dùng cho mặt dây chuyền, khuyên tai kỹ thuật này mang lại cảm giác bay bổng, tinh tế và rất nghệ thuật.

4. Guilloché

Guilloché là sự kết hợp giữa kỹ thuật khắc hoa văn và tráng men. Trước tiên, bề mặt kim loại được khắc thành những họa tiết tinh xảo, sau đó phủ men trong để tạo ra hiệu ứng ánh sáng lung linh và màu sắc sâu.

Guilloché thường thấy trên đồng hồ cao cấp và đồ trang sức sang trọng.

5. Basse-Taille 

Basse-Taille là kỹ thuật phủ men trong mờ lên một bề mặt kim loại đã được khắc nhẹ. Khi ánh sáng chiếu qua, phần khắc bên dưới tạo hiệu ứng màu sắc sống động, làm tăng chiều sâu và độ bóng cho sản phẩm.

Kỹ thuật này rất phổ biến ở châu Âu trong thời kỳ Gothic và Phục Hưng.

6. Painted Enamel 

Kỹ thuật này giống như “vẽ tranh trên kim loại”. Nghệ nhân dùng cọ để vẽ trực tiếp họa tiết lên lớp men ướt, sau đó đem nung. Kết quả là những hình ảnh chi tiết, sống động như một bức tranh thu nhỏ.

Men vẽ từng phổ biến tại châu Âu và châu Á từ thế kỷ 15, nhưng chỉ thực sự nổi bật khi kỹ thuật Limoges phát triển.

7. Limoges Enamel

Limoges là kỹ thuật tráng men nổi tiếng đến từ thành phố Limoges, Pháp. Nghệ nhân sẽ vẽ nhiều lớp men khác nhau lên nền tối, tạo ra chiều sâu và độ tinh tế trong màu sắc.

Kỹ thuật này từng rất được ưa chuộng bởi giới quý tộc châu Âu thế kỷ 18 - 19 và đến nay vẫn là biểu tượng của sự sang trọng, đẳng cấp.

Mỗi kỹ thuật đều mang một câu chuyện, một phong cách và vẻ đẹp riêng biệt. Việc hiểu rõ các kỹ thuật này không chỉ giúp bạn chọn trang sức tinh tế hơn, mà còn thêm yêu và trân trọng những tác phẩm được làm nên từ đôi tay khéo léo của người thợ thủ công.

Ưu và nhược điểm của trang sức tráng men

Trang sức tráng men không chỉ là món đồ làm đẹp mà còn là kết tinh của nghệ thuật thủ công và gu thẩm mỹ tinh tế. Nhưng liệu những lời ca ngợi về loại trang sức này có thật sự đúng? Hãy cùng tìm hiểu qua những ưu nhược điểm dưới đây:

1. Ưu điểm

Vẻ đẹp thẩm mỹ cao, nghệ thuật trong từng chi tiết

Trang sức tráng men luôn gây ấn tượng mạnh nhờ màu sắc đa dạng và hoa văn tinh xảo. Nhờ việc kết hợp giữa kim loại quý và lớp men màu, các thiết kế có thể linh hoạt từ rực rỡ nổi bật đến nhẹ nhàng trang nhã.

Lớp men tạo hiệu ứng bóng đẹp, bắt sáng tốt, làm tăng vẻ nổi bật cho người đeo – nhất là khi bạn muốn tạo điểm nhấn tinh tế cho bộ trang phục.

Chế tác thủ công 

Mỗi sản phẩm trang sức tráng men đều trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ: từ pha chế men, phủ men lên kim loại, đến nung ở nhiệt độ cao. Từng bước đều đòi hỏi sự chính xác và kỹ thuật cao, đảm bảo thành phẩm bền đẹp và sang trọng.

Phong cách cá nhân

Một điểm cộng lớn là bạn có thể yêu cầu thiết kế riêng về màu men, họa tiết hoặc kiểu dáng, tạo ra món đồ mang đậm dấu ấn cá nhân. Đây là lựa chọn lý tưởng cho những ai thích sự độc đáo và khác biệt.

Giá trị sưu tầm cao

Những món trang sức được làm thủ công, mỗi chiếc là duy nhất, nên thường có giá trị sưu tầm cao. Với các tín đồ trang sức, đây không chỉ là phụ kiện mà còn là tác phẩm nghệ thuật đáng trân trọng.

Phù hợp với nhiều phong cách thời trang

Dù bạn yêu thích sự nhẹ nhàng, nữ tính hay cá tính, mạnh mẽ – trang sức tráng men vẫn có thể đáp ứng nhờ vào sự đa dạng trong thiết kế. Từ phong cách cổ điển đến hiện đại, sản phẩm này đều kết hợp hài hòa.

Món quà tặng ý nghĩa, sang trọng

Không chỉ đẹp mắt, trang sức tráng men đặc biệt khi làm từ vàng hoặc bạc còn mang nhiều ý nghĩa. Rất thích hợp làm quà tặng trong những dịp đặc biệt như sinh nhật, lễ kỷ niệm hay ngày cưới.

Mỗi món quà là một thông điệp yêu thương, thể hiện sự trân trọng dành cho người nhận.

2. Nhược điểm 

Chi phí sản xuất cao

Trang sức tráng men đòi hỏi nhiều công đoạn thủ công và tay nghề cao, dẫn đến chi phí sản xuất thường cao hơn so với các loại trang sức thông thường. Đây là yếu tố ảnh hưởng đến giá thành sản phẩm.

Dễ hư hại nếu bị va đập mạnh

Dù khá bền, lớp men vẫn có thể bị nứt hoặc bong tróc nếu bị rơi, va chạm mạnh hoặc cọ xát với vật sắc nhọn. Do đó, cần cẩn thận khi sử dụng và bảo quản.

Tránh tiếp xúc với hóa chất

Hóa chất như nước hoa, xà phòng, chất tẩy rửa có thể làm mờ màu hoặc biến dạng lớp men. Khi sử dụng trang sức tráng men, nên tháo ra trước khi tắm hoặc làm việc nhà để giữ được vẻ đẹp lâu dài.

Tóm lại, trang sức tráng men hoàn toàn xứng đáng với những lời khen ngợi nhờ vẻ đẹp độc đáo và giá trị nghệ thuật cao. Tuy nhiên, bạn cũng cần hiểu rõ cách sử dụng và bảo quản để giữ gìn được giá trị và độ bền theo thời gian.

Những câu hỏi thường gặp về trang sức tráng men

Trang sức tráng men không chỉ thu hút bởi vẻ đẹp tinh xảo mà còn khiến nhiều người tò mò về độ bền, giá cả và xu hướng. Dưới đây là phần giải đáp những thắc mắc phổ biến nhất giúp bạn hiểu rõ hơn trước khi lựa chọn sở hữu một món đồ tráng men.

1. Trang sức tráng men có bền và dùng được lâu không?

Câu trả lời là có – nếu bạn biết cách chăm sóc đúng cách.
Trang sức tráng men chất lượng cao, đặc biệt là được làm thủ công, có thể giữ được vẻ đẹp trong nhiều thập kỷ, thậm chí cả trăm năm. Nhiều món đồ cổ vẫn giữ được màu sắc và hoa văn sống động nhờ được bảo quản tốt.

Với độ bền cao và giá trị nghệ thuật, chúng không chỉ là món trang sức mà còn có thể trở thành di sản gia đình, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

2. Trang sức tráng men có đắt không?

Mức giá của trang sức tráng men rất linh hoạt, phụ thuộc vào nhiều yếu tố như:

• Chất liệu sử dụng (vàng, bạc, đồng, đá quý...)
• Mức độ thủ công hay sản xuất hàng loạt
• Thương hiệu và độ tinh xảo của thiết kế
• Những sản phẩm thủ công thường có giá cao hơn vì cần nhiều thời gian và kỹ năng để hoàn thiện.
• Các sản phẩm sản xuất hàng loạt thường rẻ hơn, phù hợp với nhu cầu sử dụng phổ thông.
• Trang sức tráng men cổ hoặc hàng độc bản có thể cực kỳ đắt đỏ vì mang giá trị sưu tầm, lịch sử và văn hóa sâu sắc.

Tóm lại, bạn có thể dễ dàng chọn được món trang sức tráng men phù hợp với túi tiền từ vài trăm nghìn đến hàng chục triệu đồng.

3. Những kiểu trang sức tráng men nào đang được ưa chuộng hiện nay?

Ngày nay, trang sức tráng men đang trở lại mạnh mẽ như một xu hướng thời thượng, đặc biệt khi các thương hiệu lớn như Bvlgari, Van Cleef & Arpels, Tiffany & Co. hay Sokolov liên tục trình làng những thiết kế mới sử dụng kỹ thuật tráng men.

Phong cách hiện đại, nổi bật: Bvlgari

Bộ sưu tập Serpenti với hình ảnh con rắn biểu tượng cho quyến rũ và tái sinh được Bvlgari chế tác tinh xảo bằng men màu: xanh ngọc, hồng ruby, vàng ánh kim… Sự kết hợp giữa men và đá quý tạo nên những thiết kế vừa hiện đại vừa đầy tính nghệ thuật.

Phong cách thanh lịch, cổ điển: Sokolov (Nga)

Thương hiệu này ứng dụng kỹ thuật tráng men Finift di sản thủ công truyền thống của Nga vào các thiết kế như nhẫn cưới, bông tai, dây chuyền. Bộ sưu tập Russian Miracle mang đến vẻ đẹp nhẹ nhàng, quý phái nhờ sự kết hợp giữa bạc 925, ngọc trai và men họa tiết thủ công.

Phong cách lãng mạn, gần gũi thiên nhiên: Van Cleef & Arpels

Trong bộ sưu tập Alhambra, thương hiệu này ứng dụng kỹ thuật guilloché kết hợp men và vàng 18k, tạo nên họa tiết cỏ bốn lá may mắn với các gam màu sống động như xanh lá, đỏ cam, đen huyền. Vẻ đẹp nhẹ nhàng nhưng đầy tinh tế giúp bộ sưu tập này luôn “cháy hàng”.

Trang sức tráng men là sự kết hợp hoàn hảo giữa nghệ thuật thủ công tinh xảo và vẻ đẹp thẩm mỹ đầy màu sắc. Không chỉ nổi bật với thiết kế độc đáo, loại trang sức này còn mang giá trị bền vững, cá nhân hóa và ý nghĩa sâu sắc. Dù bạn là người yêu thích sự tinh tế hay đam mê sưu tầm, trang sức tráng men luôn là lựa chọn xứng đáng để sở hữu và gìn giữ.

Xem thêm: 

• Bạch kim là gì? 5 lý do tạo nên sức hút của trang sức bạch kim
• High Jewelry là gì? Top 10 thương hiệu High Jewelry huyền thoại
• Đá Topaz là gì? Ý nghĩa, tác dụng và ứng dụng trong trang sức